NAFAKA NEDİR VE TÜRLERİ

NAFAKA NEDİR?

GENEL OLARAK NAFAKA

Nafaka, Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenen ve belirli durumların gerçekleşmesi halinde mahkeme kararıyla hükmedilen kişinin eşine, yardıma muhtaç bir yakınına ve çocuğuna yönelik ödemekle yükümlü olduğu/ tutulduğu bir ödenek biçimidir.

Nafaka sadece boşanma durumunda ödenecek bir yükümlülük değildir aynı zamanda kişinin kendi kök ailesi veya yakınlarına da ödemekle yükümlü tutulabileceği bir hukuki kurumdur.

NAFAKA TÜRLERİ

Türk Medeni Kanunu nafakayı genel olarak 4 farklı şekilde düzenlemiştir. Bunlar;

·        Tedbir Nafakası

·        Yoksulluk Nafakası

·        İştirak Nafakası

·        Yardım Nafakası

Bu nafaka türlerinden yardım nafakası yukarıda kısaca değindiğimiz kişinin kendi ailesi veya yakınlarına karşı ödemekle yükümlü olduğu nafaka türüdür.

Tedbir nafakası, iştirak nafakası ve yoksulluk nafakası ise boşanma hukukundan kaynaklanan kişinin eşine ve çocuklarına karşı ödemekle yükümlü olduğu nafaka türleridir.

TEDBİR NAFAKASI

Hukuki dayanağını 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 169.maddesinden alan tedbir nafakası boşanma davasından doğan bir nafaka türüdür.

Türk Medeni Kanunu Madde 169 – Geçici Önlemler

“Boşanma veya ayrılık davası açılınca hâkim, davanın devamı süresince gerekli olan, özellikle eşlerin barınmasına, geçimine, eşlerin mallarının yönetimine ve çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri re’sen alır.”

Tedbir nafakası, boşanma davası veya ayrılık davası açıldıktan sonra tarafların talebi veya mahkeme tarafından re’sen hüküm altına alınan geçici bir nafaka türüdür. Bu nafaka türü boşanma ve ayrılık davası açıldığında eşlerin geçimine ve hayat koşullarını devam ettirebilmeleri için alınan geçici önlem niteliğindedir.

Tedbir nafakası boşanma veya ayrılık davası devam sürecince eşlerin geçimi ve çocukların bakımına ilişkin olarak mahkemece taraflardan birinin talebi veya re’sen verilen bir nafaka olmakla birlikte bu nafakaya hükmedilmesi için kusur durumları göz önüne alınmaz. Dava devam ederken hükmedilen bu nafakada kusur oranlarının dikkate alınmamasın sebebi davanın kesin nihai sonuca ulaşmamış olmasıdır.

TEDBİR NAFAKASININ ARTIRILMASI VE AZALTILMASI

Tedbir nafakasına hükmedildikten sonra nafaka yükümlüsünün ve nafaka alacaklısının sosyal ve ekonomik durumu değişebilir. Bu gibi durumlarda hâkim değişen koşullar sebebiyle talep üzerine nafakanın artırılması, azaltılması veya kaldırılmasına hükmedebilir.

TEDBİR NAFAKASININ SONA ERMESİ

Yukarıda da bahsettiğimiz üzere bu nafaka türü geçici niteliktedir bu sebeple boşanmanın kesinleşmesi ile kendiliğinden sona erecektir.

YOKSULLUK NAFAKASI

Hukuki dayanağını 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 175.maddesinden alan yoksulluk nafakası boşanma davasından doğan bir nafaka türüdür.

Türk Medeni Kanunu Madde 175 – Yoksulluk Nafakası

“Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir. Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz.”

Yoksulluk nafakası boşanma sebebiyle yoksulluğa düşecek tarafa, kusuru diğer eşten daha ağır olmamak koşuluyla, diğer eşin mali gücü oranında, mahkemeden talep edilmesi koşuluyla ödenen bir nafaka türüdür.

Bu nafaka boşanma davasından doğacağını belirtmiştik ancak bazı durumlarda boşanma davası sonrası da talep edilmesi mümkündür.

Yoksulluk nafakası, boşanma davası kesinleştikten sonra hükmedilen bir nafaka türüdür. Dava devam ederken taraflardan birisinin maddi anlamda zor duruma düştüğü durumda hükmedilen nafaka türü yukarıda bahsettiğimiz tedbir nafakasıdır.

YOKSULLUK NAFAKASININ ŞARTLARI VE KOŞULLARI

• Taraflardan birinin talepte bulunması gerekir. Bu nafakaya re’sen mahkeme tarafından hükmedilmesi mümkün değildir.

• Talep eden tarafın kusurunun diğer eşten daha ağır olmaması gerekir.

• Talep eden taraf hayatındaki değişim sonucu yoksulluğa düşecek olmalıdır. Ancak bu yoksulluğun ağır olması gerekmez. Bu yoksulluk durumu her somut olayda ayrı ayrı değerlendirilmelidir.

• Mahkemece kararlaştırılacak ve hükmedilecek yoksulluk nafakası bunu ödeyecek tarafın mali gücü ile orantılı olmalıdır.

YOKSULLUK NAFAKASINDA NAFAKA MİKTARI NASIL BELİRLENİR

Yoksulluk nafakasında talep edenin geçinmesi için gerekli miktarı ve diğer eşin ekonomik durumu hâkim takdir eder ve tarafların ekonomik ve sosyal durumları, mal varlıkları, aylık gelirleri ve giderleri araştırılarak hukuka ve hakkaniyete uygun olarak karar verilir.

Nafaka miktarı her davada her somut olayda takdir edileceğinden dolayı farklılık gösterebilir. Ancak hâkimin takdir edeceği bu konuda bir avukattan destek alarak herhangi bir hak kaybına uğranmamasını öneriyoruz.

YOKSULLUK NAFAKASININ ARTIRILMASI VE AZALTILMASI

Bu nafakaya hükmedildikten sonra nafaka yükümlüsünün ve nafaka alacaklısının sosyal ve ekonomik durumu değişebilir. Bu gibi durumlarda yoksulluk nafakasının artırılması, azaltılması veya kaldırılmasına mahkeme hükmedebilir.

YOKSULLUK NAFAKASI ZAMANAŞIMI

Bu nafaka türü boşanma davasından doğan bir nafakadır. Boşanma davası açıldıktan sonra taleple belirtilmelidir. Ancak belirtilmediği ve talep edilmediği durumlarda Türk Medeni Kanunu’nun amir hükmü olan 178.maddesi gereğince 1 yıllık zamanaşımı süresi içinde ayrı bir dava ile ileri sürülmelidir.

Türk Medeni Kanunu Madde 178

 “Evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları, boşanma hükmünün kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.”

İŞTİRAK NAFAKASI

Hukuki dayanağını 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 182.maddesinden alan iştirak nafakası boşanma davasından doğan bir nafaka türüdür.

Türk Medeni Kanunu Madde 182

“Mahkeme boşanma veya ayrılığa karar verirken, olanak bulundukça ana ve babayı dinledikten ve çocuk vesayet altında ise vasinin ve vesayet makamının düşüncesini aldıktan sonra, ana ve babanın haklarını ve çocuk ile olan kişisel ilişkilerini düzenler.”

“Mahkeme, kararında kişisel ilişki düzenlemesinin gereklerinin yerine getirilmemesi hâlinde, çocuğun menfaatine aykırı olmamak kaydıyla velayetin değiştirilebileceğini ihtar eder.”

“Velâyetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır.”

“Hâkim, istem hâlinde irat biçiminde ödenmesine karar verilen bu giderlerin gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir.”

Boşanma, ayrılık veya evliliğin butlanına karar verildiği hallerde müşterek çocuk/çocukların velayeti eşlerden birine bırakılır. Türk hukuk sisteminde ortak velayet durumu mevcut değildir. Velayeti kendisine bırakılmayan eş, velayeti kendisine bırakılan eşe; müşterek çocuğun bakım, eğitim ve sağlık giderleri için gücü oranında aylık ödenmesi gereken yükümlülüğe iştirak nafakası denilmektedir.

İŞTİRAK NAFAKASININ MİKTARININ BELİRLENMESİ

İştirak nafakası belirlenirken, nafaka yükümlüsünün ve nafaka alacaklısının ekonomik ve sosyal koşulları takdir edilecektir. Aynı zamanda lehine nafaka hükmedilen çocuğun ihtiyaçları, gereksinimleri, sağlık, eğitim, barınma, ulaşım gibi giderler ve çocuğun varsa geliri göz önünde bulundurulacaktır.

İŞTİRAK NAFAKASININ ARTIRILMASI VE AZALTILMASI

Bu nafakaya hükmedildikten sonra nafaka yükümlüsünün ve nafaka alacaklısının sosyal ve ekonomik durumu değişebilir. Aynı şekilde lehine nafaka hükmedilen çocuğun ihtiyaçları, eğitim durumu, yaşı, geliri ve diğer ilgili durumlar değişebilir. Bu gibi durumlarda iştirak nafakasının artırılması, azaltılması veya kaldırılmasına mahkeme hükmedebilir.

İŞTİRAK NAFAKASININ SONA ERMESİ

İştirak nafakası kural olarak çocuğun ergin olması ile kendiliğinden sona erer. Bu erginlik kaza-i rüşt(mahkeme kararıyla ergin kılınma), evlilik ve 18 yaşının doldurulmasıyla kazanılabilir. 18 yaşından sonra herhangi bir nafaka yükümlülüğü artık iştirak nafakası olarak anılmayacaktır.

YARDIM NAFAKASI

Hukuki dayanağını 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 364,365 ve 366. maddelerinden alan yardım nafakası boşanma davası dışında aile hukukundan doğan bir nafaka türüdür.

Türk Medeni Kanunu Madde 364

“Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür.”

“Kardeşlerin nafaka yükümlülükleri, refah içinde bulunmalarına bağlıdır.”

“Eş ile ana ve babanın bakım borçlarına ilişkin hükümler saklıdır.”

Türk Medeni Kanunu Madde 365

“Nafaka davası, mirasçılıktaki sıra göz önünde tutularak açılır.”

“Dava, davacının geçinmesi için gerekli ve karşı tarafın malî gücüne uygun bir yardım isteminden ibarettir.”

“Nafakanın, yükümlülerin bir veya birkaçından istenmesi hakkaniyete aykırıysa hâkim, onların nafaka yükümlülüğünü azaltabilir veya kaldırabilir.”

“Dava, nafaka alacaklısına bakmakta olan resmî veya kamuya yararlı kurumlar tarafından da açılabilir.”

“Hâkim, istem hâlinde, irat biçiminde ödenmesine karar verilen nafakanın gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir.”

“Yetkili mahkeme, taraflardan birinin yerleşim yeri mahkemesidir.”

Türk Medeni Kanunu Madde 366

“Korunmaya muhtaç kişilerin bakımı, bununla yükümlü kurumlar tarafından sağlanır. Bu kurumlar, yaptıkları masrafları nafaka yükümlüsü hısımlardan isteyebilirler.”

GENEL OLARAK YARDIM NAFAKASI

Yardım nafakası diğer nafakalardan farklı olarak aile kurumunun korunması ve desteklenmesi amacıyla düzenlenmiş bir nafaka türüdür.

Yardım nafakası kamu düzenine ilişkin bir nafakadır. Bu nafaka kişiye bağlı bir hak olduğundan miras yoluyla intikal etmeyecektir. Aynı zamanda bu nafakanın haczi mümkün değildir.

Yardım nafakası aile içinde kişilerin yardımlaşmasına dayalı aileyi koruma amacı taşıyan bir nafaka türüdür. Kişinin yardım etmekle yükümlü olduğu yakınlarına ekonomik destek vermesi amacıyla hükme bağlanan nafaka türüdür.

YARDIM NAFAKASININ ŞARTLARI

• Talepte bulunanın davalının üstsoyu, altsoyu ile kardeşlerinden biri olması, gerekir.

• Talepte bulunanın kendisine yardım edilmemesi durumunda yoksulluğa düşecek olması, gerekir.

• Davalının durumunun, yardım nafakası ödemeye elverişli olması, gerekir.

• Davalı talepte bulunanın kardeşiyse, davalının refah içinde yaşıyor olması gerekir.

NASIL TALEP EDİLİR

Yardım nafakası bir dava yoluyla mahkemeye verilecek dilekçe ile talep edilir. Bu davanın açılması ve takibi için bir avukattan yardım almanızı öneriyoruz. Bu konuda detaylı bilgi almak isterseniz iletişime geçiniz.

KİMLERDEN TALEP EDİLİR

Bu davanın açılması bazı şartlara tabi kılınmıştır. Bu davanın açılması için davalılar için özel koşullar öngörülmüştür. Yardım nafakası talebinde bulunan taraf sırasıyla şu kişilerden talepte bulunmalıdır;

1.Altsoyu

2.Üstsoyu

3.Kardeşlerine

YARDIM NAFAKASI MİKTARI NASIL BELİRLENİR

Önemle belirtmek gerekir ki yardım nafakasının miktarı belirlenirken davacı ve davalının ekonomik ve sosyal koşullar takdir edilmeli, sahip olunan mal varlıkları değerlendirilmelidir.

YARDIM NAFAKASINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME

Görevli Mahkeme: Yardım nafakası davasında görevli mahkeme Aile Mahkemesidir.

Yetkili Mahkeme: Yardım nafakası davasında yetkili mahkeme ise TMK 365/6 uyarınca;

• Davacının yerleşim yeri mahkemesi

• Davalının yerleşim yeri mahkemesi veya davalı sayısı birden fazlaysa davalıların her birinin yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.

  
  

YARDIM NAFAKASININ ARTIRILMASI VEYA AZALTILMASI

Bu nafakaya hükmedildikten sonra nafaka yükümlüsünün ve nafaka alacaklısının sosyal ve ekonomik durumu değişebilir. Bu gibi durumlarda yardım nafakasının artırılması, azaltılması veya kaldırılmasına mahkeme hükmedebilir. Ancak bunun için taraflardan birisinin yeniden bir dava açması gereklidir. Bu davanın açılması için daha detaylı bilgi için iletişime geçiniz.

YARDIM NAFAKASININ SONA ERMESİ

Mahkeme tarafından hüküm altına alınan yardım nafakası:

• Nafaka yükümlüsünün ölümü,

• Nafaka alacaklısının ölümü,

• Nafaka alacaklısının yardıma muhtaçlık halinin ortadan kalkması,

• Nafaka yükümlüsünün ekonomik durumunun değişmesi ve ödeme güçlüğüne düşmesi durumlarında sona erer.

YALÇIN HUKUK OFİSİ

AVUKAT MERT YALÇIN